Κώδικας ΤτΕ και εύλογες δαπάνες διαβίωσης, κλειδιά για τη ρύθμιση δανείων
Με τρεις παράλληλες παρεμβάσεις επιδιώκει η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
Ηδη το υπουργείο Ανάπτυξης έχει επεξεργαστεί σχετική πρόταση για τη ρύθμιση των χρεών μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και την ενιαία αντιμετώπιση οφειλών προς τις τράπεζες, τις εφορίες και τα ασφαλιστικά Ταμεία. Η συζήτηση επεκτείνεται με την αλλαγή της προπτωχευτικής διαδικασίας για τις μεγάλες επιχειρήσεις, έτσι ώστε το άρθρο 99 να γίνει πιο «φιλικό» για τους πιστωτές.
Σε ό,τι αφορά τα νοικοκυριά, εργαλείο θα αποτελέσει η αξιοποίηση του Κώδικα Δεοντολογίας που ενέκρινε την περασμένη εβδομάδα η Τράπεζα της Ελλάδος. Ο Κώδικας καταγράφει μια σειρά λύσεων που μπορούν οι τράπεζες να χρησιμοποιήσουν για τη διαχείριση των οφειλών των φυσικών προσώπων και θα αξιοποιηθούν στις περιπτώσεις των συνεργάσιμων οφειλετών, που αποτελεί βασική προϋπόθεση έτσι ώστε ο δανειολήπτης να έρθει σε διακανονισμό με την τράπεζα και να βρει την κατάλληλη λύση για τη ρύθμιση της οφειλής του. Το θέμα της προστασίας της πρώτης κατοικίας βρίσκεται ψηλά στην κυβερνητική ατζέντα χωρίς μέχρι στιγμής να υπάρχουν αποφάσεις. Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, το θέμα είναι «πρόωρο», αφού το προστατευτικό πλαίσιο που υπάρχει για οφειλέτες που αντιμετωπίζουν την απειλή του πλειστηριασμού, ισχύει μέχρι το τέλος του 2014, με την προϋπόθεση ότι πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.
Δεύτερο βασικό εργαλείο για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων των νοικοκυριών, θα αποτελέσουν οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης, οι οποίες θα αποτελούν τον «μπούσουλα» για τη ρύθμιση τόσο των στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων όσο και των μικρών επιχειρηματικών. Ο προσδιορισμός των μηνιαίων εύλογων δαπανών διαβίωσης βασίστηκε στην Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών για τα εισοδήματα και τις δαπάνες του 2012 που διενεργεί η Ελληνική Στατιστική Αρχή, που όρισε ως εύλογο επίπεδο δαπανών π.χ. για μια τετραμελή οικογένεια το ποσό των 1.347 ευρώ τον μήνα. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες οφείλουν να εξετάζουν την οικονομική δυνατότητα του ατόμου να εξυπηρετεί το δάνειό του, αφαιρώντας προηγουμένως το ποσό που έχει προσδιοριστεί ως αναγκαίο για την αξιοπρεπή διαβίωσή του. Ετσι η δόση που μπορεί να καταβάλει στην τράπεζα είτε το δάνειο είναι σε καθυστέρηση είτε όχι, θα πρέπει να καθορίζεται με βάση το ποσό που περισσεύει όταν από το εισόδημα του δανειολήπτη αφαιρεθούν οι δαπάνες για την κάλυψη των βασικών αναγκών του.
Ο «μπούσουλας» αυτός δεν είναι δεσμευτικός. Αποτελεί όμως σημείο αναφοράς για το εξατομικευμένο προφίλ του κάθε δανειολήπτη βάσει του οποίου θα γίνεται η ρύθμιση του δανείου. Μάλιστα, μπορεί να αυξάνεται εάν προστίθενται επιπλέον κατηγορίες δαπανών, οι οποίες μπορεί να μην είναι οι απολύτως βασικές, όπως οι δαπάνες για τρόφιμα, αλλά εύλογες και δικαιολογούνται τόσο από τα δηλωθέντα εισοδήματα όσο και από τις ανάγκες διαβίωσης και της καθημερινότητας του δανειολήπτη. Εάν για παράδειγμα η εργασία κάποιου απαιτεί να βρίσκεται πολλές ώρες εκτός σπιτιού θα δικαιολογούνται επιπλέον δαπάνες μαζικής εστίασης.
Για να φτάσει όμως στο σημείο η τράπεζα να καταφύγει στην αξιολόγηση του δανειολήπτη με βάση στις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, θα πρέπει αυτός να είναι... συνεργάσιμος. Η έννοια του συνεργάσιμου δεν είναι αόριστη και επιβάλλει την πλήρη συνεργασία του οφειλέτη, ο οποίος θα πρέπει να ανταποκρίνεται «με ειλικρίνεια και σαφήνεια σε κλήσεις και επιστολές του δανειστή εντός 15 εργάσιμων ημερών». Αντίστοιχα θα πρέπει εντός ανάλογης προθεσμίας να προβαίνει αυτοπροσώπως σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση πληροφοριών, που θα έχουν σημαντική επίπτωση στη μελλοντική οικονομική του κατάσταση, όπως η πλήρωση των προϋποθέσεων για τη λήψη επιδόματος, η εμφάνιση νέων περιουσιακών στοιχείων που θα περιέλθουν στην κυριότητά του, π.χ. μια κληρονομιά, η απώλεια κυριότητας περιουσιακών στοιχείων, η ανακοίνωση απόλυσης, η καταγγελία μισθώσεων, η εξαγορά ασφαλιστικών προϊόντων ή τα κέρδη οποιασδήποτε μορφής.
Μεταξύ των λύσεων που μπορούν να επιλεγούν, όπως αυτοί περιγράφονται στον Κώδικα Δεοντολογίας για τη διευθέτηση μιας οφειλής είτε αυτή είναι ληξιπρόθεσμη είτε όχι είναι οι παραδοσιακοί τρόποι όπως η ρύθμιση του δανείου με καταβολή μικρότερης δόσης, η πληρωμή μόνο τόκων, το πάγωμα της οφειλής, ή η διαγραφή μέρους του δανείου, αλλά και λύσεις όπως η εθελοντική παράδοση του ακινήτου στην τράπεζα ή η μετατροπή του δανείου σε χρηματοδοτική μίσθωση και η δυνατότητα του δανειολήπτη να μείνει στο ακίνητο έναντι ενοικίου, κ.ά.
Το σχέδιο του υπ. Ανάπτυξης για τις οφειλές των επιχειρήσεων
Διαγραφή προσαυξήσεων και προστίμων από ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, μακροπρόθεσμη ρύθμιση των οφειλών προς τις τράπεζες έως και 120 μηνιαίες δόσεις, καταβολή των οφειλών προς τους εργαζομένους σε 12 μήνες, αλλά και φορολογικά κίνητρα για τις τράπεζες προβλέπει η πρόταση του υπουργείου Ανάπτυξης για τη ρύθμιση «κόκκινων» δανείων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.
Η διάσωση της επιχείρησης σε αυτή την περίπτωση περνά μέσα από την εξωδικαστική διαδικασία, με τη συνεννόηση πιστωτών και οφειλετών και υπό την καθοδήγηση ειδικών οικονομικών εμπειρογνωμόνων και συμβούλων. Η πρόταση του υπουργείου Ανάπτυξης, που έχει αποσταλεί προς διαβούλευση στις τράπεζες, προβλέπει ουσιαστικά τη συμφωνία των δύο μερών, πιστωτών και οφειλετών, για τη ρύθμιση των επιχειρηματικών χρεών, με την προϋπόθεση ότι το σχέδιο εξυγίανσης φέρει την έγκριση του 60% των πιστωτών, στο οποίο περιλαμβάνεται το 40% των τυχόν εμπράγματων εξασφαλίσεων. Πρόκειται για ρύθμιση που δεσμεύει το σύνολο των πιστωτών της επιχείρησης, οι απαιτήσεις των οποίων ρυθμίζονται, ακόμη και αν δεν είναι συμβαλλόμενοι στη συμφωνία. Για την εξυγίανση της επιχείρησης, η πρόταση αφήνει τη δικαιοδοσία που θα κρίνει τη βιωσιμότητά της στις τράπεζες. Ο ρόλος των δικαστηρίων περιορίζεται στην έγκριση της συμφωνίας των μερών, η οποία μπορεί να προβλέπει:
• Διαγραφή των πάσης φύσεως προσαυξήσεων και προστίμων που έχουν επιβληθεί ως προς οφειλές που κατέστησαν υπερήμερες κατά την περίοδο από 1ης Ιανουαρίου του 2010 έως και 31 Δεκεμβρίου 2013.
• Εξόφληση των οφειλών της επιχείρησης προς την εφορία και τους ασφαλιστικούς φορείς σε άτοκες μηνιαίες δόσεις και περίοδο αποπληρωμής έως 10 έτη και εξόφληση των οφειλών σε εργαζόμενους σε 12 μήνες.
Για τις επιχειρήσεις και τους μετόχους τους, η ρύθμιση, εκτός από τη δυνατότητα διάσωσης της επιχείρησης, συνεπάγεται την αναστολή της ποινικής δίωξης, των πλημμελημάτων της έκδοσης ακάλυπτης επιταγής, την αναστολή των πάσης φύσεων διοικητικών μέτρων που λαμβάνονται εξαιτίας πράξεων ή παραλείψεων η δίωξη των οποίων αναστέλλεται, καθώς και την άρση της απαγόρευσης ή του κωλύματος της έκδοσης επιταγών. Η πρόταση νόμου δίνει επίσης τη δυνατότητα για υπαγωγή στη διαδικασία ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων, χωρίς δεσμευτική ισχύ για το σύνολο των πιστωτών, με την προϋπόθεση ότι στη ρύθμιση συναινεί το 50% του συνόλου των απαιτήσεων.
Ενταξη εταιρειών στο άρθρο 99 με αίτημα του 50% των πιστωτών προτείνουν οι τράπεζες
Δικαίωμα να υποβάλουν αίτημα προς το δικαστήριο για την έναρξη της διαδικασίας εξυγίανσης μιας επιχείρησης, με ή χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των οφειλετών, προτείνουν οι τράπεζες, στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την αλλαγή του άρθρου 99 που μελετούν τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.
Σύμφωνα με την πρόταση των τραπεζών, η έναρξη της διαδικασίας θα μπορεί να γίνει με την υποβολή σχετικού αιτήματος στο δικαστήριο από το 50% των πιστωτών, χωρίς τη συμμετοχή του οφειλέτη, ο οποίος με βάση τη σημερινή διαδικασία είναι και ο μόνος, που μπορεί να πάρει ανάλογη πρωτοβουλία. Αντίστοιχα, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του οφειλέτη, ζητείται να μπορεί το 75% των πιστωτών να επιβάλει στη γενική συνέλευση το σχέδιο για την εξυγίανση της επιχείρησης, ποσοστό που περιορίζεται στο 60% εάν ο οφειλέτης έχει συμφωνήσει και η υλοποίησή του θα γίνει με τη συναίνεση όλων των πλευρών.
Η αλλαγή του άρθρου 99 επιχειρείται στο πλαίσιο της προσπάθειας για την επίσπευση της διαδικασίας εξυγίανσης των μεγάλων κυρίως υπερχρεωμένων επιχειρήσεων, που όμως έχουν βιώσιμα χαρακτηριστικά. Το υφιστάμενο καθεστώς έχει αποτύχει μέχρι σήμερα να δώσει μια πειστική λύση στο πρόβλημα και ένας από τους λόγους είναι η έλλειψη εξειδικευμένων δικαστηρίων που μπορούν να αξιολογήσουν τη βιωσιμότητα μιας επιχείρησης, αλλά και η αδυναμία οφειλετών και πιστωτών να συναινέσουν σε ένα κοινά αποδεκτό επιχειρηματικό σχέδιο.
Η ανάληψη της πρωτοβουλίας από τις τράπεζες τόσο κατά το στάδιο έναρξης της διαδικασίας με την υποβολή της αίτησης στο αρμόδιο δικαστήριο όσο και στο τελικό στάδιο της έγκρισης του επιχειρηματικού σχεδίου, αποτελεί σημαντική αλλαγή και επιχειρείται υπό την πίεση που έχει δημιουργήσει το πρόβλημα της υπερχρέωσης των επιχειρήσεων και της ανάγκης για κεφαλαιοποίηση των χρεών, αλλά και γενναίων διαγραφών οφειλών, που θα απαιτήσει η εξυγίανσή τους.
Οι σχετικές προτάσεις θα αποτελέσουν μέρος της συζήτησης που θα κορυφωθεί το επόμενο διάστημα, στο πλαίσιο της συνολικότερης προσπάθειας που έχει αναλάβει η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση των «κόκκινων» δανείων. Το θέμα βρίσκεται άλλωστε υψηλά στην ατζέντα των συζητήσεων με την τρόικα, που πιέζει για μια αποτελεσματική λύση τόσο στο μέτωπο των επιχειρήσεων όσο και στο μέτωπο των νοικοκυριών.
Ανοιχτό παραμένει το κρίσιμο θέμα της ανάληψης της διοίκησης μιας επιχείρησης, το οποίο μπορεί να αποτελέσει μέρος του σχεδίου εξυγίανσης και μπορεί να αποφασιστεί με ή χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του οφειλέτη. Η αποδοχή του μπορεί να γίνει με τη σύμφωνη γνώμη του 60% των πιστωτών σε περίπτωση συναίνεσης του οφειλέτη ή ακόμη και χωρίς αυτή, σε περίπτωση που συμφωνεί το 75% των πιστωτών που παρίσταται στη γενική συνέλευση, η οποία θα κληθεί να εγκρίνει το σχέδιο εξυγίανσης.
Η συμφωνία εξυγίανσης μπορεί να προβλέπει την κεφαλαιοποίηση υποχρεώσεων του οφειλέτη, τη μεταβολή των όρων των υποχρεώσεών του, δηλαδή την επιμήκυνση του χρέους, την αλλαγή του επιτοκίου ή την αντικατάσταση της υποχρέωσης καταβολής επιτοκίου με την υποχρέωση καταβολής μέρους των κερδών. Στα μέτρα που μπορεί να συμφωνηθούν είναι επίσης το «κούρεμα» του χρέους, η εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, η ανάθεση της διαχείρισης της επιχείρησης σε τρίτο, η αναστολή των ατομικών διώξεων των πιστωτών και ο διορισμός προσώπου που θα επιβλέπει την εκτέλεση των όρων της συμφωνίας εξυγίανσης.
Πηγή: Καθημερινή