Το θρίλερ της φοροδιαφυγής

Σε αυτό τον κόσμο τίποτα δεν είναι σίγουρο εκτός από το θάνατο και τους φόρους, έγραφε ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν σε γράμμα του ήδη από το 1789.

Από την πλευρά τους, οι απόγονοι του Φράνκλιν κάνουν ό,τι μπορούν για να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά από τους φοροφυγάδες και να τους περιμένουν με ανοιχτά… ταμεία. Κι αν αυτό δεν ισχύει ακριβώς στη χώρα μας, λίγοι πιστεύουν πως οι πρόσφατες προτάσεις του υπουργού Οικονομικών, οι οποίες μάλιστα προκάλεσαν και αρκετά ειρωνικά σχόλια, μπορούν να μπαλώσουν τη δημοσιονομική αλλά και συμβολική «μαύρη τρύπα» που προκαλούν όσοι φοροδιαφεύγουν εις βάρος αυτών που δέχτηκαν τη φοροκαταιγίδα των τελευταίων ετών.

Κόντρα στα σχέδια που είχαν επιστρατευτεί μέχρι σήμερα και τα οποία βασίζονταν κυρίως στην παροχή κινήτρων ή στην καλλιέργεια φορολογικής συνείδησης ώστε οι επαγγελματίες να εκδίδουν αποδείξεις, το σχέδιο-αράχνη του Γιάνη Βαρουφάκη στηρίζεται στο φόβο του άγνωστου. Ο υπουργός Οικονομικών έχει δηλώσει σε συνέντευξή του ότι η φοροδιαφυγή θα χτυπηθεί όταν «ο καταστηματάρχης δεν θα ξέρει αν ο επόμενος πελάτης του είναι απλός πελάτης ή ελεγκτής της εφορίας». Πώς όμως ενσταλάζεις το φόβο και ειδικά σε τόπους και κλάδους όπου η κουλτούρα της φοροδιαφυγής είναι ενδημική; Με μυστικούς φοροράμπο φαίνεται πως είναι η απάντηση. Η πρόταση για ανέργους, φοιτητές, νοικοκυρές και… τουρίστες που θα μπουν στην υπηρεσία των ελληνικών φορολογικών αρχών για να πιάσουν τους φοροφυγάδες έχει ήδη κατατεθεί στο Eurogroup και παρά τις αρχικές αναφορές ότι στις Βρυξέλλες αλλά και στο Twitter διασκέδασαν με την ψυχή τους με την ιδέα, η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να τη βάλει μπροστά.

Μια νέα καριέρα

Σύμφωνα με τα «Νέα», οι ερασιτέχνες φοροράμπο θα πληρώνονται με την ώρα και με μπόνους αποδοτικότητας ανάλογα με το πόσους φοροφυγάδες θα καταφέρουν να πιάσουν στα δίχτυα τους. Θα επιλεγούν μετά από προκήρυξη διαγωνισμού και θα προσληφθούν με δίμηνες συμβάσεις χωρίς την προοπτική ανανέωσης και μονιμοποίησης, ώστε να αποφευχθούν περιπτώσεις χρηματισμού και εδραίωσης στη θέση του undercover ελεγκτή. Εκτός από το φόβο, το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών ποντάρει ακόμα στην έκπληξη και στο σασπένς, όλα χαρακτηριστικά στοιχεία του ευγενούς είδους του θρίλερ, που αναμένεται προβληθεί στα δεκάδες ελληνικά beach bars το καλοκαίρι. Πριν από αυτό, οι μυστικοί πράκτορες, που θα μπορούν μόνο να βεβαιώσουν ότι δεν εκδόθηκε απόδειξη χωρίς καμία άλλη δικαιοδοσία, θα λάβουν οδηγίες να βάλουν στο στόχαστρο και ιατρεία, όπου θα παριστάνουν τους ασθενείς, αλλά και τεχνικούς για οικιακές βλάβες.

Κι επειδή κάποιοι σχολίασαν με κέφι ότι η δουλειά πρέπει να δοθεί αποκλειστικά σε Γερμανούς τουρίστες, που θα το ευχαριστιούνται κιόλας, ας μην ξεχνάμε ότι ανάμεσα στους αόρατους ελεγκτές θα κυκλοφορούν και 500 Γερμανοί εφοριακοί, τους οποίους ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είχε θέσει στη διάθεση του Έλληνα ομολόγου του κατά τη συνάντησή τους στο Βερολίνο. Αυτοί πρόκειται να αξιοποιηθούν στα νησιά και να πέσουν με τα μούτρα στον αγώνα κατά της φοροδιαφυγής και… του μουσακά.

Το αμερικανικό παράδειγμα

Στα σοβαρά τώρα, η επιστράτευση πολιτών σε ρόλο οικονομικών ράμπο είναι τακτική που εφαρμόζει και η αμερικανική Υπηρεσία Εσωτερικών Εσόδων, προκειμένου να συλλέγει πιο αποτελεσματικά τους φόρους από επαγγελματίες που επιλέγουν να φοροδιαφεύγουν συστηματικά. Αν η Ελλάδα καταφέρει να εφαρμόσει αποτελεσματικά μεθόδους ελέγχου στα πρότυπα των ΗΠΑ, μένει να αποδειχθεί από τα στοιχεία και το… Twitter.

Για να αισθανθούμε λίγο καλύτερα, ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος και για το αμερικανικό IRS είναι οι αυτοαπασχολούμενοι που από λάθος ή και ηθελημένα παραλείπουν να δηλώσουν ολόκληρο το εισόδημά τους. Υπολογίζεται ότι περίπου το 50% τέτοιου είδους εισοδημάτων παραμένει αφορολόγητο ακόμα και στις ΗΠΑ. Στοιχεία θέλουν το «φορολογικό κενό» μεταξύ του συνολικού εισοδήματος που πρέπει να φορολογηθεί και αυτού που πραγματικά φορολογείται να ξεπερνά τα 500 δισ. δολάρια ετησίως. Στο κυνήγι των Αμερικανών φοροφυγάδων βρίσκεται η φορολογική υπηρεσία των ΗΠΑ, γνωστή ως Internal Revenue Service (IRS) ή Υπηρεσία Εσωτερικών Εσόδων, με ρίζες στον αμερικανικό εμφύλιο. Σήμερα είναι υπεύθυνη για τη συλλογή 2,4 τρισ. δολαρίων από περίπου 234 εκατομμύρια φορολογικές δηλώσεις, που κατατίθενται κάθε χρόνο τον Απρίλιο.

Το πάθημα του Αλ Καπόνε

Παρά τη φορολογική διαφορά, ποσό υψηλότερο από το σύνολο του ελληνικού χρέους, η φορολογική συμμόρφωση στις ΗΠΑ πηγαίνει καλά, με τη χώρα να απολαμβάνει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά φορολογικής συμμόρφωσης ανάμεσα στις αναπτυγμένες χώρες. Αυτό θα μπορούσε να εξηγηθεί εν μέρει από το γεγονός ότι η Αμερική διατηρεί σχετικά χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και αποτελεσματικό σύστημα είσπραξης των φόρων. Αλλά ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που καθορίζει τα ποσοστά συμμόρφωσης είναι ο πολιτισμός. Σε ορισμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, το να πληρώσει κάποιος τους φόρους του είναι η τυπική συμπεριφορά, ενώ σε άλλες η φορολογική συμμόρφωση είναι πολύ λιγότερο κοινή. Μελέτες, πάντως, δείχνουν ότι η φορολογική συνείδηση φουντώνει κατά τη διάρκεια περιόδων οικονομικής ανάπτυξης και πέφτει σε περιόδους ύφεσης. Τείνει επίσης να αυξάνεται όταν οι φόροι είναι χαμηλότεροι και να πέφτει όταν οι φορολογικοί συντελεστές αυξάνονται.

Σε κάθε περίπτωση, το καλύτερο που έχει κάποιος να κάνει είναι να μην πέσει στα νύχια του IRS, όπως έμαθε με άσχημο τρόπο και ο Αλ Καπόνε όταν καταδικάστηκε για φοροδιαφυγή και βγήκε μια και καλή από την αγορά. Οι αμερικανικές φορολογικές αρχές δεν αστειεύονται, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το κυνήγι όσων ψάχνουν «παραδείσους» για να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους. Ανανεώνουν συνεχώς το σύστημά τους για να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά. Οι κατέχοντες έχουν όλο και λιγότερα μέρη για να κρυφτούν.

Τα ίχνη του χρήματος

Με βάση την Πράξη Φορολογικής Συμμόρφωσης Λογαριασμών Εξωτερικού (Foreign Account Tax Compliance Act - FATCA), που πέρασε το 2010, χιλιάδες ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι αναγκασμένα να αναφέρουν τα υπόλοιπα Αμερικανών πελατών στη φορολογική αρχή IRS ή να βρεθούν αντιμέτωπα με αυστηρές κυρώσεις. Οι αμερικανικές αρχές ακολουθούν τα ίχνη του χρήματος στην άλλη άκρη του κόσμου και δεν διστάζουν να τα βάλουν με μεγάλες τράπεζες που φημίζονται για την εχεμύθειά τους: από τη UBS στην Ελβετία μέχρι την Deutsche Bank, την (γνωστή και σ’ εμάς) HSBC με τις περιβόητες λίστες της, αλλά και την ισραηλινή Bank Leumi, η οποία αναγκάστηκε να πληρώσει 400 εκατ. δολάρια για να τερματιστεί έρευνα για το πώς κάλυπτε Αμερικανούς φοροφυγάδες. Οι original φοροράμπο του IRS στήνουν βάσεις σε αμερικανικά προξενεία και ξεσκονίζουν τα στοιχεία. Έτσι, οι ΗΠΑ έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν περισσότερα από 7 δισ. δολάρια από 50.000 φοροφυγάδες από το 2009, στο πλαίσιο ενός προγράμματος αμνηστίας που τους επιτρέπει να αποφύγουν τη φυλακή. Τα πρόστιμα για όσους πιαστούν να φοροδιαφεύγουν ισοδυναμούν με το συνολικό κρυμμένο ποσό με επιπλέον οκτώ χρόνια φυλάκιση. Μόνο που στις ΗΠΑ οι λίστες δεν μένουν στα συρτάρια και τα πρόστιμα είναι αληθινά. Μια ωραία παραβολή για το πώς ο φόβος και το σασπένς κάνουν τους πολίτες καλύτερους φορολογούμενους.

Πηγή: Free Sunday