Οι απαλλαγές στην επιβολή ΦΠΑ

Δεδομένου ότι υπήρξαν εκτός από θετικές και αρνητικές αντιδράσεις στο σημείωμα της Πέμπτης 24/9/2015: «Η ιστορία του μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου», όπως ήταν εξάλλου αναμενόμενο, θα ήθελα να σημειώσω τα εξής:

Αρκετοί συνάδελφοι – αναγνώστες, με άκρως θυμωμένη διάθεση, προέβαλαν το επιχείρημα της γενίκευσης: «Τότε λοιπόν να καταργηθεί το άρθρο 22! Γιατί να υπάρχουν απαλλαγές; Όλοι να ενταχθούν στον ΦΠΑ». Υπενθυμίζω ότι το άρθρο 22 του Κώδικα ΦΠΑ, αναφέρεται στην απαρίθμηση των πράξεων ή δραστηριοτήτων που απαλλάσσονται από τον φόρο, στο εσωτερικό της χώρας. Σημειώνω επίσης, ότι η απαλλαγή στην επιβολή του ΦΠΑ, αναφέρεται σε πράξη ή δραστηριότητα και όχι στο πρόσωπο που την ασκεί. Υπό την έννοια αυτή, εκείνος που επιβαρύνεται ή  απαλλάσσεται, κατά περίπτωση, είναι ο χρήστης της υπηρεσίας, ενεργών ως τελικός καταναλωτής. Στη συνέχεια, εκτιμώ ότι κάθε νοήμων επαγγελματίας του κλάδου μας, όπως και κάθε ενημερωμένος πολίτης, αντιλαμβάνεται ότι  ένα πράγμα είναι να υπάρχουν διαφορετικοί συντελεστές ΦΠΑ (μειωμένοι) σε μια περιοχή της χώρας (επιλεκτικά και για τους λόγους που εξηγήθηκαν στο προηγούμενο σημείωμα)  και ένα άλλο πράγμα είναι να θεσπίζεται η απαλλαγή από τον φόρο μιας δραστηριότητας, σε ολόκληρη τη χώρα.

Η απαλλαγή μιας πράξης ή δραστηριότητας, εν δυνάμει, αφορά όλους τους πολίτες και όλοι απολαμβάνουν τα οφέλη της. Δεν αναφέρεται περιοριστικά σε κάποια περιοχή, ούτε θέτει άλλες διακρίσεις. Για παράδειγμα, η απαλλαγή της παροχής υπηρεσίας από τους γιατρούς, οδοντίατρους, στο πλαίσιο της άσκησης του επαγγέλματός τους, όπως και η απαλλαγή των ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών εργασιών (υπάγονται σε Φόρο Ασφαλίστρων), κ.λπ., αφορούν όλους τους πολίτες που κάνουν χρήση των υπηρεσιών αυτών στο εσωτερικό της χώρας. Να συζητήσουμε για κάποιες από τις υφιστάμενες απαλλαγές αν πρέπει να υπάρχουν, σε σχέση με άλλες; Ασφαλώς ναι. Αυτό μπορεί, πρέπει και τελικώς, μάλλον επιβάλλεται να γίνει. Δυστυχώς δε, δεν έγινε στην περίπτωση της παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης (περ. ιβ, παρ. 1, του άρθρου 22), όπου αποφασίστηκε η επιβολή ΦΠΑ και ψηφίστηκε η σχετική διάταξη χωρίς σχεδιασμό και χωρίς συνυπολογισμό των επιπτώσεων στην συγκεκριμένη αγορά. Ας μείνουμε λίγο στο θέμα αυτό.

Η μονομερής απόφαση για μεταβολή, από την πλευρά της Πολιτείας, ενός καθεστώτος απαλλαγής μιας δραστηριότητας, είναι κατ αρχάς μη επιτρεπτή. Πολύ περισσότερο δε, αν η ενέργεια αυτή δεν λαμβάνει υπόψη όλους τους παράγοντες και τις παραμέτρους που συνυπάρχουν και συμμεταβάλλονται κατά την λειτουργία της υπό εξέταση δραστηριότητας. Η προσθήκη έμμεσου φόρου 23%, εκ του μηδενός, σε μια δραστηριότητα που είναι ευρείας χρήσης, θα έλεγα και ζωτικής σημασίας (όπως κάθε ένας το αντιλαμβάνεται, αφού αφορά την εκπαίδευση των παιδιών μας και το δικαίωμα των γονέων να επιλέγουν), επηρεάζει σε πρώτη φάση την ζήτηση. Αν υποθέσουμε ότι η επίδραση στη ζήτηση είναι μικρή έως αμελητέα, κανένα πρόβλημα, το σύστημα θα ισορροπήσει και τα προβλεπόμενα έσοδα θα έλθουν. Αν όμως, έστω και για διάστημα ενός ή δύο ετών, η ζήτηση περιοριστεί σημαντικά, ακολουθούν παράλληλες αντιδράσεις: κλείσιμο σχολικών μονάδων, απολύσεις εργαζομένων, απώλεια εισοδημάτων, απώλεια άμεσων φόρων, απώλεια ασφαλιστικών εισφορών, αυξημένες υποχρεώσεις για το δημόσιο σχολείο, το οποίο δυστυχώς δεν μπορεί να ανταποκριθεί ακόμη και σε φυσιολογικές καταστάσεις και λοιπές κοινωνικές επιπτώσεις, αφού πλέον στα ιδιωτικά σχολεία θα εγγράφουν τα παιδιά τους (ας πούμε) οι πράγματι έχοντες υψηλά εισοδήματα, άρα θα ενταθεί η ταξική διαφοροποίηση.

Μια άλλη υφιστάμενη απαλλαγή που όχι μόνο χρειάζεται να συζητηθεί, αλλά η οποία κατά την γνώμη μου προκαλεί στρεβλώσεις στην συγκεκριμένη αγορά, είναι η απαλλαγή της παροχής υπηρεσιών από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία και η παρεπόμενη των υπηρεσιών αυτών παράδοση αγαθών (περ. α). Τα ΕΛΤΑ θα μπορούσαν να απορροφήσουν μια επιβολή ΦΠΑ (όχι στα γραμματόσημα), χωρίς αύξηση του κόστους,  στις λοιπές υπηρεσίες που παρέχουν παραλλήλως, όπως παρέχουν και δεκάδες άλλων ιδιωτικών επιχειρήσεων του κλάδου που δεν απαλλάσσονται, όπου κατά την έννοια αυτή, παραβιάζονται κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού. Φοβάμαι ότι δεν είναι μακριά ο χρόνος που θα τεθεί το ζήτημα αυτό από την ΕΕ.

Ένα τρίτο θέμα που θα μπορούσε να συζητηθεί από τους εμπλεκόμενους φορείς, στο πλαίσιο της αναζήτησης «ισοδυνάμων», είναι η περίπτωση (κζ) του άρθρου 22, που αφορά στην απαλλαγή από τον ΦΠΑ  των κρατικών λαχείων, τυχερών παιχνιδιών, στοιχημάτων κ.λπ. Αναρωτιέμαι, ποιες επιπτώσεις θα προκαλούνταν στην κοινωνία από μια τέτοια κατάργηση της απαλλαγής;

Υπάρχουν και άλλα σημεία που θα ήταν δίκαιο να τεθούν στο τραπέζι της συζήτησης για μεταβολή και εξορθολογισμό του άρθρου 22. Επιτρέψτε μου όμως να επιμένω, ότι είναι άλλο θέμα η ισχύς ενιαίων συντελεστών ΦΠΑ σε ολόκληρη την επικράτεια.   

Τέλος, επειδή πολύς θόρυβος γίνεται για την ανεύρεση «ισοδυνάμων», τολμώ να πω ότι «ισοδύναμο» είναι και η μείωση ή η απαλοιφή δαπανών του Δημοσίου.

Μήπως πρέπει να αναζητήσουμε και σε αυτόν τον χώρο αλλαγές, για εξοικονόμηση δημόσιου χρήματος;

Νίκος Σγουρινάκης